Emigratie vanuit Nederland na de Tweede Wereldoorlog
Vertrek "Tabinta" met emigranten voor Zuid-Afrika Fotocollectie Anefo: Bron
Naar een ander land verhuizen om een nieuw bestaan op te bouwen is van alle tijden. Mensen vertrekken om een veilig onderkomen te vinden of een betere kans op inkomen te krijgen. Maar migratie neemt vooral toe na ingrijpende veranderingen, zoals oorlog. Tussen 1945 en 1965 vertrokken veel Nederlanders naar onder andere Australië, Canada en Nieuw-Zeeland. Waarom vertrokken zij naar de andere kant van de wereld en hoe verging het hen?
Wederopbouw duurde lang
Na de verwoestende Tweede Wereldoorlog stond Nederland voor immense uitdagingen. De bevolking had diepe wonden geleden door de oorlog en de bezetting, en het land lag in puin door bombardementen en gevechten. Terwijl de wederopbouw voortvarend werd aangepakt, bleven de gevolgen van de oorlog nog lang voelbaar in het dagelijks leven van de Nederlanders.
Schaarste
Naast het herstel van de fysieke infrastructuur was er ook een groeiende bezorgdheid over de toekomst van het land. De schaarste aan goederen was een alledaags probleem, en veel artikelen bleven nog lange tijd op de bon. Het was een periode van soberheid en zuinigheid, waarin mensen creatief moesten zijn met wat ze hadden om hun gezinnen te onderhouden.
Woningnood en bevolkingsgroei
Bovendien was er een nijpende woningnood die niet gemakkelijk opgelost kon worden. De bevolking groeide snel, en de beschikbare oppervlakte grond werd steeds krapper. Nederland had de tien miljoen inwoners bereikt, en het volgende miljoen leek niet ver weg. Het land raakte overvol in vergelijking met andere West-Europese landen, en de toekomst zag er voor velen somber uit.
Emigratie bood uitkomst
100.000ste Nederlandse emigrant naar Australië, Mevrouw A. Zevenbergen-Wagenveld en haar man C. Zevenbergen met ambassadeur H. McClure Smith (midden). Fotocollectie Anefo: Bron
Emigratie leefde onder de bevolking
Gekeken naar de staat van Nederland, is het geen verrassing dat emigratie serieus in overweging werd genomen door een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking. Een enquête uit 1948 toonde aan dat maar liefst 32% van de bevolking dacht aan een nieuw leven in het buitenland. Emigratie bood de hoop op een betere toekomst, vooral voor degenen met grote gezinnen, werklozen en boeren die weinig perspectief zagen in het overvolle Nederland.
Cursus over emigratie. Links staat de heer J.C.J. de Bok. Hij was de oprichter (in 1944-1945) en hoofd van de Sint-Willibrordus ULO in Gemert. Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC), Bron
Steun van de overheid
De Nederlandse overheid besefte dat er actie ondernomen moest worden. Premier Drees sprak in zijn nieuwjaarstoespraak van 1950 over de noodzaak van een daadwerkelijke bevolkingspolitiek. Het was tijd om een deel van het volk aan te moedigen om hun toekomst te zoeken in grotere gebieden dan het eigen land. Emigratie werd gezien als een krachtdadige oplossing om de bevolkingsgroei en de druk op de beschikbare grond te verminderen.
Een enquête uit 1948 toonde aan dat maar liefst 32% van de Nederlanders dacht aan een nieuw leven in het buitenland.
Tussen 1946 en 1969 zullen ongeveer 450 duizend Nederlands ook daadwerkelijk emigreren, over deze periode is dat ruim vier procent van de gehele bevolking.
Vertrek
Vertrek van emigranten naar Australië, de groep voor het vliegtuig in 1960 Fotocollectie Anefo: Bron
Vertrek
De Wilhelminakade in Rotterdam werd een symbool van deze emigratiegolf. Grote passagiersschepen lagen aan de kade, klaar voor vertrek naar verre oorden zoals Melbourne, Quebec en New York. Honderdduizenden Nederlanders begonnen daar hun zoektocht naar een beter leven, vol hoop op een toekomst met meer kansen en mogelijkheden. Het was een periode van afscheid nemen en nieuwe avonturen aangaan, waarbij de Nederlanders het verleden achter zich lieten en zich richtten op een veelbelovende horizon overzee.
Vanuit Rotterdam vertrekt vanaf de kade van de Koninklijke Rotterdamse Lloyd een aantal emigranten met de "Volendam". Onder hen bevindt zich oa de bokser Bep van Klaveren. Weekjournaal van Polygoon Hollands Nieuws van week 51 uit 1948, Bron
Nederland
Het gezin van schoenhersteller J.G. Stalenberg uit Amsterdam met 14 kinderen emigreert naar Australië. Het gezin op de loopplank van de "Johan van Oldenbarnevelt", dat met 1400 emigranten naar Australië vertrekt. Het oudste kind was 22, de jongste 2,5 jaar oud.
Fotocollectie Anefo: bron
Zuid-Afrika
Vertrek van het schip "Tabinta" met emigranten voor Zuid-Afrika.
Fotocollectie Anefo: bron
Australië
Vertrek van emigranten naar Australie, groep voor het vliegtuig.
Fotocollectie Anefo: bron
Verenigde Staten van Amerika
Emigrantenschip "Johan van Oldenbarnevelt" is uit Amsterdam vertrokken met ongeveer 1100 emigranten aan boord.
Fotocollectie Elsevier: bron
Canada
Emigratie Canada. Uitreiking van koffie en gebak door medewerkers Canadese Rode Kruis aan Nederlandse emigranten.
Fotocollectie Elsevier: bron
De bestemmingen
Nederlandse emigranten verlaten het schip bij aankomst in Australië Fotocollectie Elsevier: Bron
De aantallen
De vijf populairste bestemmingen voor Nederlandse emigranten worden hier weergegeven: Canada, de Verenigde Staten van Amerika, Zuid-Afrika, Nieuw-Zeeland en Australië. De keuze voor deze landen als emigratiebestemmingen weerspiegelt niet alleen de zoektocht naar nieuwe kansen en een betere toekomst, maar ook de historische banden die Nederland heeft met sommige van deze naties.
Het verloop
Vanaf 1949 begon de Nederlandse overheid actief emigratie te plannen en te bevorderen. In het hoogtepuntjaar van 1952 emigreerden maar liefst 48.690 Nederlanders naar landen als Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en de Verenigde Staten van Amerika. Echter, onder toenemende druk van politieke partijen zoals de VVD en KVP, werd de actieve stimulering van emigratie uiteindelijk stopgezet in 1961. Na de jaren zestig van de vorige eeuw nam de omvang van emigratie gestaag af, deels omdat de economie in eigen land aantrok. Desondanks bleven landen als Canada en Australië populaire bestemmingen voor Nederlandse emigranten. Vanaf 1960 emigreerden jaarlijks ongeveer vier tot vijfduizend Nederlanders naar het buitenland.
Vinden van geëmigreerde familieleden
Emigrantenschip "Johan van Oldenbarnevelt" is uit Amsterdam vertrokken met ongeveer 1100 emigranten aan boord Fotocollectie Elsevier: Bron
Is mijn voorouder geëmigreerd?
Helaas bestaat er geen bestand met daarin alle Nederlanders die ooit zijn geëmigreerd. Om na te gaan of iemand daadwerkelijk is geëmigreerd, zul je meerdere Nederlandse bronnen moeten doorzoeken.
Zuid-Afrika
De Nederlandse kolonie aan Kaap de Goede Hoop werd in 1652 gesticht als verversingsplaats voor VOC-schepen die onderweg waren naar Nederlands-Indië. In de loop van de eeuwen zijn er diverse groepen Nederlandse kolonisten gaan wonen, maar tot 1940 bleef het bij kleine aantallen.
Bronnen
Australië
Australië was als emigratieland aanvankelijk minder in trek dan de Verenigde Staten en Canada. De enorme afstand was het grootste bezwaar. Dat verandert na de Tweede Wereldoorlog: tussen 1947 en 1961 vertrekken 126.000 Nederlanders om Down Under een nieuw leven op te bouwen. Over de emigratie naar Australië zijn veel bronnen beschikbaar.
Bronnen
Nieuw-Zeeland
De eerste Europeaan die ooit in Nieuw-Zeeland kwam, was de Nederlander Abel Tasman in 1642. Kleine groepjes Nederlandse kolonisten volgden in 1840. Pas in de jaren vijftig van de vorige eeuw werd Nieuw-Zeeland een populaire bestemming voor permanente vestiging.
Bronnen
De Verenigde Staten van Amerika
De Nederlandse emigratiestroom naar 'Amerika' kwam omstreeks 1840 op gang. Zodra je weet dat een persoon naar de Verenigde Staten is geëmigreerd, kun je daar gaan zoeken. Het is handig om te weten naar welke staat iemand is gegaan, maar ook zonder die kennis is er tegenwoordig gelukkig veel online te vinden. De bronnen worden voornamelijk via Familysearch en Ancestry beschikbaar gesteld.
Bronnen
Canada
Canada is vanaf het einde van de negentiende eeuw een belangrijke bestemming voor Nederlandse emigranten. Vooral na de Tweede Wereldoorlog, tot in de jaren vijftig, vertrokken veel Nederlanders naar Canada. Voorouderonderzoek in Canada is veelal lastiger dan in de Verenigde Staten omdat er minder persoonsgegevens via internet beschikbaar zijn.
De nasleep
Ms "Oranje" van de SMN vertrokken naar Australië. Op het sportdek zijn fietsen waarmee men wedstrijden kan houden Fotocollectie Anefo: Bron
Dromen kwamen niet altijd uit
Veel mensen vertrokken met hoge verwachtingen en hoopten veel geld te kunnen verdienen. Maar eenmaal op de plaats van bestemming drong een bittere werkelijkheid door. De banen lagen niet voor het oprapen en het opbouwen van sociale contacten verliep moeizaam. Veel mensen spraken bij aankomst de Engelse taal nog niet. Dit geeft aan dat ze niet altijd goed voorbereid waren op wat hen te wachten stond. Hun dromen bleken bedrog en een deel van de emigranten is later teruggekeerd naar Nederland.